ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ - ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

φωτό: Ν. Μαγγίνας

Του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη

Επίκουρου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Τα Νέα

ΑΛΛΑΓΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΡΩΜΙΟΥΣ ΠΟΥ ΖΟΥΝ ΜΟΝΙΜΑ Ή ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ. ΚΑΝΟΥΝ ΣΤΡΟΦΗ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΥΝ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΙΣΤΙΚΑ ΜΟΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΟΥΝ ΤΙΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

«Oι εδώ εναπομείναντες Ρωμηοί, ως και πάντες των λοιπών μειονοτήτων, έχομεν δικαίωμα εις το μέλλον τούτο. Και ευελπιστούμεν, ότι πάσα Πολιτεία, σχεδιάζουσα το μέλλον της με νηφαλιότητα και ορθοφροσύνην, πέρα των φανατισμών και των προκαταλήψεων και των πρόσκαιρων και ματαίων σκοπιμοτήτων, θα θέτη τους προγραμματισμούς της υπό το φώς, καρπός του οποίου είναι η αγαθοσύνη, η δικαιοσύνη και η αλήθεια».

Τα λόγια αυτά του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου σηματοδοτούν μια αλλαγή πλεύσης στην κυρίαρχη ρητορική σχετικά με τους Ρωμιούς της Πόλης, αλλά και τους λίγους εκείνους της Ιμβρου και Τενέδου, ρητορική που με εμμονή ανατρέχει στο παρελθόν, στις μνήμες μεγαλείου και δύναμης, αλλά και στην οδυνηρή σμίκρυνση των μεγεθών, πληθυσμού, σχολείων και ιδιοκτησιών, στις καταπιεστικές πολιτικές των τουρκικών κυβερνήσεων και στην αμφιλεγόμενη στάση της «μητέρας πατρίδας».

Αυτή η ρητορική του μνημοσύνου, όσο και εάν είναι τεκμηριωμένη, παραγνωρίζει τη ζωντανή πραγματικότητα που συνθέτουν οι σημερινοί Ρωμιοί, είτε ζουν στην Τουρκία μόνιμα είτε περιστασιακά, και αδιαφορεί για το μέλλον. Κόντρα στο πνεύμα αυτό, ομάδα Ρωμιών, υπό τον Σύνδεσμο Αποφοίτων Ζωγραφείου και υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη, εδώ και λίγο καιρό άνοιξε μια δημόσια συζήτηση για όλα τα ζητήματα που αφορούν τη μειονότητα στρέφοντας το βλέμμα προς το μέλλον. Το τριήμερο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι 2006 υπήρξε πρωτοφανές και ελπιδοφόρο: ήταν η πρώτη φορά που η κοινότητα υποδέχθηκε νέες ιδέες και προτάσεις που διατυπώθηκαν στη βάση συγκροτημένης έρευνας (όπως δημογραφία, βακούφια, κοινοτική οργάνωση και εκπαίδευση).

Το βιβλίο Συνάντηση στην Πόλη. Το παρόν και το μέλλον καταγράφει ό,τι συζητήθηκε, τις 29 εισηγήσεις, τα προλογικά κείμενα και τις πολυάριθμες παρεμβάσεις των συλλόγων και εφημερίδων Κωνσταντινούπολης, Ιμβρου, Τενέδου και της διασποράς. Αυτό από μόνο του καθιστά το βιβλίο πολύτιμο. Η προστιθέμενη αξία του είναι ότι το ίδιο το βιβλίο αποτελεί πεδίο αναφοράς των νέων αντιλήψεων που άρχισαν πλέον να υλοποιούνται στο πνεύμα του εξορθολογισμού και της αυτο-οργάνωσης της κοινότητας. Αλλά και της αυτογνωσίας της μειονότητας, η οποία δείχνει ότι πιάνει τον σφυγμό των μεταβολών που είναι πια ορατές στο δικό της σώμα αλλά και στην ευρύτερη τουρκική κοινωνία. Κατέστη προφανές ότι η συζήτηση για το παρόν και το μέλλον, δηλαδή η διερεύνηση των πρακτικών και θέσεων που συνθέτουν τα κακώς κείμενα, δεν μπορεί να προέρχεται μόνον από την τουρκική διοίκηση, αλλά θα πρέπει να συμπεριλάβει και τα εσωτερικά πράγματα των ρωμαίικων κοινοτήτων, με όρους πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς.

Τα θέματα που ταλανίζουν τους Ρωμιούς της Τουρκίας είναι πολλά, συχνά εκκρεμότητες του παρελθόντος που δεν έχουν διευθετηθεί. Ενα από τα θέματα αυτά αφορά τα κοινοτικά ιδρύματα (βακούφια), η περιουσία των οποίων είναι κομβικής σημασίας για τη συντήρηση των κοινοτικών θεσμών. Ωστόσο, τα βακούφια, αν και νομικές οντότητες που δημιουργήθηκαν δευτερογενώς για να εξυπηρετούν τις κοινότητες, επισκιάζουν τα ζωντανά υποκείμενα της μειονότητας, τις κοινότητες και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τα οποία στερούνται νομικής υπόστασης.

ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Η ρωμαίικη μειονότητα στηριγμένη στις δικές της δυνάμεις, που αρχίζουν να ανασυντάσσονται σε πραγματική βάση και όχι μέσω της αναμέτρησης με το παρελθόν της, θα μπορούσε να αρθρώσει μια σειρά από διεκδικήσεις που θα αποσκοπούσαν στην επίτευξη:

1 Μίας και ενιαίας νομικής προσωπικότητας της ίδιας της μειονότητας.

2 Της νομικής προσωπικότητας των κοινοτήτων και του Πατριαρχείου.
3 Της σταδιακής ενοποίησης των κοινοτήτων και των βακουφίων, της εκκαθάρισης των πολυάριθμων εκκρεμών υποθέσεών τους.

4 Μιας εκπαίδευσης σύγχρονης που θα έχει στόχο να προσφέρει ουσιαστική μόρφωση στα παιδιά και όχι απλά να ανταποκρίνεται στις τυπικές προδιαγραφές του «μειονοτικού σχολείου» κατά το ισχύον θεσμικό πλαίσιο.

5 Της απεξάρτησης των μειονοτικών πραγμάτων από τα βάρη της αμοιβαιότητας. Η δημοκρατική διαδικασία διαλόγου για τη διαμόρφωση, σύνθεση και σύνταξη προτάσεων από την πλευρά της μειονότητας (αλλά και της τουρκικής διοίκησης), όπως και η αναζήτηση ερεισμάτων στην ευρύτερη τουρκική κοινωνία είναι απαραίτητες προϋποθέσεις αναδιάταξης και αξιοποίησης του ενεργού ανθρώπινου δυναμικού της μειονότητας, το ίδιο και η διαμόρφωση φιλελεύθερων πολιτικών και δικαίου.

Το βιβλίο προσφέρει πολλά ερεθίσματα για σκέψη γύρω από τις νέες δυναμικές και προοπτικές που δημιουργούνται, καθώς τόσο οι Ρωμιοί όσο η Τουρκία αλλάζουν. Η ρωμαίικη κοινότητα ήδη διεκδικεί το δικαίωμα στο μέλλον, όχι χωρίς κόστος και αντιστάσεις, δείχνοντας ότι μπορεί να απαλλαχθεί από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος μέσα σε ένα περιβάλλον περισσότερο ανεκτικό και φιλελεύθερο.