ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΓΙΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ

ΑΓΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΩΝ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ;

Aρχιμανδρίτου Μελετίου Κουράκλη

Στρατιωτικού Ιεροκήρυκος

Στὴν Πα­ρέκ­βα­ση ποὺ ἀ­κο­λου­θεῖ, ἡ ὁ­ποί­α δη­μο­σι­εύ­θη­κε τὸ πρῶ­τον τὸ 2002 ἐξ ἀ­φορ­μῆς τοῦ ἀ­να­κύ­ψαν­τος τό­τε ζη­τή­μα­τος πε­ρὶ τῆς «ἁ­γι­ο­ποι­ή­σε­ως» τῶν ἐ­θνο­μαρ­τύ­ρων κλη­ρι­κῶν, ἐ­ξε­τά­ζε­ται κα­τὰ πό­σον εἶ­ναι ἐ­πι­τρε­πτὸ ἐξ ἐ­πό­ψε­ως Κα­νο­νι­κοῦ Δι­καί­ου τῆς Ὀρ­θο­δό­ξου Ἀ­να­το­λι­κῆς Ἐκ­κλη­σί­ας ἡ ἀ­να­γνώ­ρι­ση, ὡς ἁ­γί­ων, κλη­ρι­κῶν, οἱ ὁ­ποῖ­οι κα­τὰ τὴ διά­ρκεια ἐ­θνι­κῶν ἀ­γώ­νων ἔ­λα­βαν ὅ­πλα, συμ­με­τεῖ­χαν ἐ­νερ­γὰ σὲ μά­χες καὶ εἴ­τε ἔ­πε­σαν στὸ πο­λε­μι­κὸ πε­δί­ο μαχόμενοι, εἴ­τε μαρ­τύ­ρη­σαν ὑ­πὲρ πα­τρί­δος στὰ χέ­ρια τοῦ ἐ­χθροῦ. Τὸ συμ­πέ­ρα­σμα ποὺ προ­κύ­πτει βα­σί­ζε­ται στὴν πε­ποί­θη­ση ὅ­τι ὁ χαρακτήρας τῆς ἀ­πο­στο­λῆς τῶν ἱ­ε­ρέ­ων ἐν­τὸς τοῦ στρα­τεύ­μα­τος εἶ­ναι ἀ­μι­γῶς πνευ­μα­τι­κός, ἐ­νῷ ἡ ἀ­νά­μει­ξη κλη­ρι­κῶν σὲ ἔ­νο­πλες συγ­κρού­σεις συ­νι­στᾶ πα­ρέκ­κλι­ση τό­σο ἀ­πὸ τὴν οὐ­σί­α ὅ­σο καὶ ἀ­πὸ καὶ τοὺς κα­νό­νες τῆς δι­α­κο­νί­ας ἑ­νὸς ἱ­ε­ρέ­ως. Βέ­βαι­α, ἡ συγ­κε­κρι­μέ­νη πα­ρέκ­κλι­ση γί­νε­ται κα­τα­νο­η­τὴ στὸ πλαί­σιο τοῦ ἱ­ε­ροῦ σκο­ποῦ τῆς Ἐ­πα­να­στά­σε­ως, δὲν εἶ­ναι ὅ­μως δυ­να­τὸ νὰ ἐ­ξα­γι­ά­ζε­ται. Γι’ αὐ­τὸ τὰ πα­ρα­δείγ­μα­τα τῶν κλη­ρι­κῶν αὐ­τῶν εἶ­ναι μὲν ἀ­ξι­ο­θαύ­μα­στα ὄ­χι ὅ­μως καὶ ἀ­ξι­ο­μί­μη­τα.
Πα­ρα­κο­λου­θῶντας, ἀ­πὸ τὶς σε­λί­δες τοῦ μα­χη­τι­κοῦ Ὀρ­θο­δό­ξου Τύ­που (=O.T.) τὶς το­πο­θε­τή­σεις τοῦ ἐλ­λο­γιμ. Κα­θη­γη­τῆ κ. Μέ­γα Λ. Φα­ράν­του, σχε­τι­κῶς μὲ τὴν πρό­τα­ση «ἁ­γι­ο­ποι­ή­σε­ως» τοῦ ἐ­πι­σκό­που Σα­λώ­νων Ἠ­σα­ΐ­ου, τοῦ ἀ­δελ­φοῦ αὐ­τοῦ Πα­πα-Γιά­ννη καὶ τοῦ Ἀ­θα­να­σί­ου Διά­κου1 καὶ τοῦ Ἀρ­χιμ. π. Νι­κο­δή­μου Μπα­ρού­ση2, καὶ μὲ τὰ ἐ­ξ’ αὐ­τῆς ἀ­να­φυ­έν­τα θε­ο­λο­γι­κὰ ζη­τή­μα­τα3, αἰ­σθα­νό­μα­στε τὴν ἀ­νάγ­κη νὰ με­τα­φέ­ρου­με στὸν ὁ­ρί­ζον­τα τοῦ κοι­νοῦ προ­βλη­μα­τι­σμοῦ τρί­α ση­μεῖ­α, ἀ­πὸ πη­γὲς καὶ με­λε­τή­μα­τα, ἀ­μέ­σου συ­να­φεί­ας καὶ ἀ­να­φο­ρᾶς ὡς πρὸς τὸ θέ­μα μας. Τὴν πα­ρά­θε­ση αὐ­τὴ θε­ω­ρή­σα­με κα­θῆ­κον μας, ἀ­φ’ ἑ­νὸς μὲν δι­ό­τι ἐ­κτι­μοῦ­με ὅ­τι οἱ ἐκ­φρα­ζό­με­νες στὰ ση­μεῖ­α αὐ­τὰ θέ­σεις εἶ­ναι καί­ριας ση­μα­σί­ας καὶ σπου­δαι­ό­τη­τος, καὶ ὡς ἐκ τού­του συ­νει­σφέ­ρουν ἀ­πο­φα­σι­στι­κὰ στὴν ὀρ­θὴ το­πο­θέ­τη­ση ἐ­πὶ τοῦ προ­κεί­ψαν­τος θέ­μα­τος, ἀ­φ’ ἑ­τέ­ρου δὲ δι­ό­τι θε­ω­ροῦ­με ὅ­τι τὸ ὅ­λο ζή­τη­μα δὲν ἅ­πτε­ται ἁ­πλῶς καὶ μό­νον τῆς συγ­κε­κρι­μέ­νης πε­ρι­πτώ­σε­ως τῶν τρι­ῶν ἀ­οι­δί­μων ἀν­δρῶν, ἀλ­λὰ ἐγ­γί­ζει γε­νι­κό­τε­ρα τὴ με­γά­λη εὐ­θύ­νη δι­α­φυ­λά­ξε­ως ἀ­νο­θεύ­των τῶν ἐκ­κλη­σι­ο­λο­γι­κῶν κρι­τη­ρί­ων καὶ τοῦ θε­ο­λο­γι­κοῦ αἰ­σθη­τη­ρί­ου μας, γιὰ νὰ μπο­ροῦ­με νὰ ὀρ­θο­το­μοῦ­με, χω­ρὶς πα­ρεκ­κλί­σεις, τὸ λό­γον τῆς ἀ­λη­θεί­ας τῆς Ὀρ­θο­δό­ξου πί­στε­ώς μας.
Ἐ­πει­δὴ τὰ πα­ρα­τι­θέ­με­να στοι­χεῖ­α δὲ χρή­ζουν πε­ραι­τέ­ρω θε­ο­λο­γι­κῆς ὑ­πο­στη­ρί­ξε­ως, ἀ­φοῦ δι­α­θέ­τουν αὐ­το­δύ­να­μη ἀ­ξί­α καὶ αὐ­το­πό­δει­κτη πει­στι­κό­τη­τα, τὰ πα­ρα­θέ­του­με εὐ­θὺς ἀ­μέ­σως, μὲ τὴν ἐ­λά­χι­στη δι­κή μας πα­ρέμ­βα­ση.
1ον. Ἡ θέση τοῦ Κωνσταντίνου Καλλινίκου
Ὁ πο­λὺς καὶ βα­θυ­στό­χα­στος, ἀ­οί­δι­μος Πρω­το­πρε­σβύ­τε­ρος Κων­σταν­τῖ­νος Καλ­λί­νι­κος, στὸ πε­ρι­σπού­δα­στο ἔρ­γο του Χρι­στι­α­νι­σμὸς καὶ Πό­λε­μος4 ἀ­να­φέ­ρε­ται -κα­τὰ θαυ­μα­στὴ σύμ­πτω­ση- ad hoc στὸ ἀ­να­φυ­ὲν ζή­τη­μα, καὶ μὲ σα­φῆ καὶ ὁ­λο­κλη­ρω­μέ­νη θέ­ση δι­α­λύ­ει κά­θε ἀμ­φι­βο­λί­α καὶ ἐ­πι­φύ­λα­ξη, ὡς πρὸς τὸ ποι­ά εἶ­ναι ἡ ἐν­δε­δειγ­μέ­νη το­πο­θέ­τη­ση. Ἀν­τι­δι­α­στέλ­λον­τας τὶς πε­ρι­πτώ­σεις τῶν Ἐ­πι­σκό­που Σα­λώ­νων Ἠ­σα­ΐ­ου καὶ Ἀ­θα­να­σί­ου Διά­κου, πρὸς αὐ­τὴν τοῦ Πα­τριά­ρχη Γρη­γο­ρί­ου Ε΄, ἀ­πο­φαί­νε­ται ἐ­πὶ λέ­ξει:
«Ὁ Πα­πα­φλέσ­σας, ὁ Βρε­σθέ­νης Θε­ο­δώ­ρη­τος, ὁ Σα­λώ­νων Ἠ­σα­ΐ­ας, ὁ Ἀν­δρού­σης Ἰ­ω­σήφ, ὁ Τα­λαν­τί­ου Νε­ό­φυ­τος, ὁ Κα­ρύ­στου Νε­ό­φυ­τος, αὐ­τὸς ὁ μαρ­τυ­ρι­κώ­τα­τος ἐν τῇ πλή­ρει ἀν­δρι­κῇ του βλα­στή­σει Ἀ­θα­νά­σιος Διά­κος, ὁ ὠ­μό­τα­τα ὑ­πὸ τῶν κτη­νω­δῶν δη­μί­ων του σου­βλι­σθείς, ἀλ­λὰ μὲ ἐ­σπα­σμέ­νον τὸ ξί­φος εἰς τὴν τε­θραυ­σμέ­νην χεῖ­ρα του καὶ αἱ­μα­το­στά­ζου­σαν τὴν φου­στα­νέλ­λαν, ὅ­λοι ἐ­κεῖ­νοι οἱ ρα­σο­φό­ροι τῶν τε­λευ­ταί­ων μας χρό­νων οἱ φο­ρέ­σαν­τες εἰς τὸ σε­λά­χι τὸ γι­α­τα­γά­νιον καὶ ἀ­τρο­μή­τως τὸν Τοῦρ­κον ἀν­τι­με­τω­πί­σαν­τες, δὲν δύ­ναν­ται νὰ τε­θῶ­σιν εἰς τὴν αὐ­τὴν ἀ­κρι­βῶς μοῖ­ραν μὲ ἕ­ναν Ἀ­πό­στο­λο Ἰ­ά­κω­βον, μὲ ἕ­ναν Ἱ­ε­ρο­μάρ­τυ­ρα Κυ­πρια­νόν, μὲ ἕ­ναν Πρω­το­μάρ­τυ­ρα Στέ­φα­νον, μὲ ἕ­ναν Πα­τριά­ρχην Γρη­γό­ριον Ε΄ καὶ τοὺς συ­ναρ­χι­ε­ρεῖς του, οἵ­τι­νες ἀ­πῆλ­θον τοῦ κό­σμου τού­του τε­λει­ω­θέν­τες ἐν τῷ ἰ­δί­ῳ καὶ ὄ­χι τῷ ἀλ­λο­τρί­ῳ αἵ­μα­τι.
Οἱ προ­μνη­μο­νευ­θέν­τες εὐ­ερ­γε­τι­κώ­τα­τοι ὄν­τως ἄν­δρες, οἱ ἐξ ἀ­νάγ­κης μα­χαι­ρο­φο­ρέ­σαν­τες καὶ τουρ­κι­κὸν ἐκ­χύ­σαν­τες αἷ­μα, δὲν ἠμ­πο­ροῦν νὰ ἀ­νυ­ψω­θοῦν εἰς τὴν τά­ξιν τῶν ἁ­γί­ων, οἱ ἀ­εί­μνη­στοι τοῦ Εἰ­κο­σι­έ­να μας κλη­ρι­κοί, οἱ κα­τα­φυ­γόν­τες εἰς τὰ ὅ­ρη καὶ τὰς ὀ­πᾶς τῆς γῆς, ἀ­φοῦ ἄλ­λος τρό­πος ζω­ῆς δὲν τοῖς ὑ­πε­λή­φθη, δὲν ἐκ­προ­σω­ποῦν τὴν λευ­κὴν καὶ χι­ο­νώ­δη Χρι­στι­α­νι­κὴν τε­λει­ό­τη­τα...»5.
Σὲ δι­α­φο­ρε­τι­κό, ἐ­ξ’ ἄλ­λου, ση­μεῖ­ο τοῦ ἰ­δί­ου ἔρ­γου του, καὶ ἑρ­μη­νεύ­ον­τας τὸ γνω­στὸ σχε­τι­κὸ Κα­νό­να τοῦ Με­γά­λου Βα­σι­λεί­ου, θε­με­λι­ώ­νει μὲ ἐ­πι­χει­ρή­μα­τα τὴν κα­τη­γο­ρη­μα­τι­κὴ καὶ σα­φῆ αὐ­τὴ θέ­ση του, ἀ­να­φέ­ρον­τας, με­τα­ξὺ ἄλ­λων, «ὅ­τι, ὡς ὁ πρὸς αὐ­τά­μυ­ναν καὶ ἐξ ἀ­νάγ­κης φό­νος, οὕ­τω καὶ ἡ ἐν τοῖς δι­καί­οις πο­λέ­μοις αἱ­μα­το­χυ­σί­α σπί­λον ψυ­χι­κὸν ὅ­πως δή­πο­τε ἀ­πο­τε­λεῖ, ὁ δὲ ἀν­θρω­πο­κτο­νή­σας ἐν τῇ μά­χῃ, ἔ­στω καὶ κα­τα­ναγ­κα­σθεὶς ὑ­πὸ τῶν ἐ­πι­βού­λων, ἔ­στω καὶ πρὸς τὴν τῶν κοι­νῶν ὑ­πε­ρά­σπι­σιν, δὲν ἠμ­πο­ρεῖ νὰ τί­θε­ται, με­θ’ ὅ­λας τὰς εἰς αὐ­τὸν εὐ­γνω­μό­νως προ­σφε­ρο­μέ­νας ἐ­πι­γεί­ους τι­μάς, με­τα­ξὺ τῶν ἁ­γί­ων προ­σώ­πων τῶν πε­ρι­κο­σμούν­των τὴν πι­να­κο­θή­κην τῆς οὐ­ρα­νί­ου βα­σι­λεί­ας, βα­σι­λεί­ας πολ­λῶ ἰ­δα­νι­κω­τέ­ρας καὶ ἁ­γνο­τέ­ρας ἢ ἡ ἐν μέ­σῳ ἀ­γώ­νων καὶ σπα­ραγ­μῶν τό γε νῦν ἀ­να­πτυσ­σο­μέ­νην γη­ΐ­νην ζω­ήν»6.
Ὁ αὐ­στη­ρὸς πε­ρι­ο­ρι­σμὸς τῶν κλη­ρι­κῶν στὴν ἐκ­πλή­ρω­ση τῆς ἀ­μι­γῶς πνευ­μα­τι­κῆς ἀ­πο­στο­λῆς τους, δὲ συ­νε­πά­γε­ται, ἐ­π’ οὐ­δε­νί, καὶ ἀ­πάρ­νη­ση τῶν ἐ­θνι­κῶν τους εὐ­θυ­νῶν. Δὲ ση­μαί­νει ἀ­δι­α­φο­ρί­α γιὰ τὴν προ­ά­σπι­ση τῶν δι­καί­ων ἐ­θνι­κῶν ὑ­πο­θέ­σε­ων τοῦ ποι­μνί­ου τους ἢ ἀ­πά­θεια ἔ­ναν­τι τῶν ἱ­ε­ρῶν ἐ­θνι­κῶν ἀ­γώ­νων τους. Ἀν­τί­θε­τα, σύμ­φω­να μὲ τὸν Κων. Καλ­λί­νι­κο, «οἱ Χρι­στια­νοὶ ἱ­ε­ρεῖς, ὡς ὁ Μω­ϋ­σῆς, ἐν πά­σῃ κρι­σί­μῳ τῆς πα­τρί­δος πε­ρι­στά­σει δὲν ἀ­πο­σύ­ρον­ται ἀ­φρόν­τι­δες, ... , κα­θ’ ὃν χρό­νον ἄλ­λοι χύ­νουν τὸ αἷ­μα των, ἀλ­λὰ συ­να­γω­νί­ζον­ται καὶ συ­να­γω­νι­οῦ­σι καὶ αὐ­τοί. Ἐ­παί­ρουν πρὸς τὸν Σα­βα­ὼθ τὰς χεῖ­ρας καὶ ἐ­πι­κα­λοῦν­ται τὴν συ­ναν­τί­λη­ψίν Του πρὸς θρί­αμ­βον τοῦ δι­καί­ου». Δὲ θὰ πο­λε­μή­σουν οἱ ἴ­διοι, ἀλ­λ’ ἔ­χουν πολ­λὰ νὰ πρά­ξουν. «Ἐ­πευ­λο­γοῦν τὴν ὑ­πὲρ τῆς ἀ­νε­ξαρ­τη­σί­ας ἐ­παρ­θεῖ­σαν ση­μαί­αν. Ἐμ­πνέ­ουν διὰ κη­ρυγ­μά­των εἰς τοὺς μα­χη­τὰς τὴν πε­ποί­θη­σιν ὅ­τι με­τ’ αὐ­τῶν συμ­πο­λε­μεῖ ὁ Θε­ός. Πα­ρα­κο­λου­θοῦν τὸν στρα­τὸν ἐν αὐ­το­θυ­σί­ᾳ καὶ παν­τε­λεῖ πε­ρι­φρο­νή­σει τῆς ἀ­το­μι­κῆς ζω­ῆς των. Ἱ­ε­ρουρ­γοῦν τὴν Ἀ­ναί­μα­κτον Θυ­σί­αν ἐν τῷ στρα­το­πέ­δῳ. Δέ­χον­ται τὰς ἐ­ξο­μο­λο­γή­σεις τῶν πα­λαι­όν­των. Με­τα­δί­δουν τὴν Ἁ­γί­αν Με­τά­λη­ψιν. Θά­πτουν τοὺς πε­σόν­τας... Πα­ρορ­μοῦν εἰς καρ­τε­ρί­αν τοὺς μα­κρὰν τῆς μά­χης ἀ­πο­μεί­ναν­τες (εἰς τὰ με­τό­πι­σθεν). Συγ­κρο­τοῦν συν­δέ­σμους βο­η­θη­τι­κοὺς ὑ­πὲρ τῶν θυ­μά­των... Καὶ ἐν ἐ­σχά­τῃ ἀ­νάγ­κῃ, μὲ τὸν εἰ­ρη­νι­κὸν Σταυ­ρὸν ἀ­νὰ χεῖ­ρας μαρ­τυ­ροῦν ὑ­πὲρ τοῦ ποι­μνί­ου των, ὡς ὁ Φώ­τιος Κο­ρυ­τσᾶς, Αἰ­μι­λια­νὸς ὁ Γρε­βε­νῶν, Κων­σταν­τῖ­νος ὁ Με­λε­νί­κου... τό­σοι καὶ τό­σοι μαρ­τυ­ρι­κοί μας Ἕλ­λη­νες ἀρ­χι­ε­ρεῖς καὶ ἱ­ε­ρεῖς...
Ἐ­ὰν τοια­ύτη ἐκ­κλη­φθῇ ἡ στά­σις τῶν κλη­ρι­κῶν πρὸς τὸν πό­λε­μον, τίς θὰ εὑ­ρε­θῇ, ὅ­στις θὰ δι­αμ­φι­σβη­τή­σῃ τὴν χρη­σι­μό­τη­τα τοῦ ἱ­ε­ρα­τι­κοῦ ἀ­ξι­ώ­μα­τος, μὴ φο­ροῦν­τος μὲν χα­κὶ καὶ μὴ χει­ρι­ζο­μέ­νου τὸ μά­ου­ζερ, ἀ­γογ­γύ­στως ὅ­μως κα­κο­πα­θοῦν­τος με­τὰ τῶν λοι­πῶν καὶ προ­κιν­δυ­νεύ­ον­τος εἰς τὰς πρώ­τας τά­ξεις...; Ἡ τά­ξις τῶν ἰα­τρῶν δὲν πο­λε­μεῖ, δι­ό­τι ἔ­χει ἄλ­λο εἰ­δι­κὸν ἔρ­γον, τὸ θε­ρα­πεύ­ειν τοὺς τραυ­μα­τί­ας, ὅ­περ οὐ­δεὶς ἄλ­λος θὰ ἠ­δύ­να­το νὰ ἀ­να­λά­βῃ. Πα­ρο­μοί­ως εἰ­δι­κὸν καὶ εἰς ὕ­ψι­στον βαθ­μὸν ἐ­πι­τα­κτι­κὸν εἶ­ναι τὸ ἔρ­γον τῶν ἱ­ε­ρέ­ων, ἀ­πο­κλεῖ­ον αὐ­τοὺς ἀ­πὸ τῆς στρα­το­λο­γί­ας»7.

2ον. Ἡ περίπτωση τῶν στρατιωτικῶν ἱερέων
Ἡ θέ­ση αὐ­τὴ τοῦ Κων. Καλ­λι­νί­κου βρί­σκει τὴν ἐ­φαρ­μο­γή της, μὲ τὸν πλέ­ον ἁ­πτὸ τρό­πο, στὴν πε­ρί­πτω­ση τῶν στρα­τι­ω­τι­κῶν ἱ­ε­ρέ­ων, ποὺ στε­λε­χώ­νουν τὴ Θρη­σκευ­τι­κὴ Ὑ­πη­ρε­σί­α τῶν Ἐ­νό­πλων Δυ­νά­με­ων τῆς Πα­τρί­δος μας. Οἱ κλη­ρι­κοὶ αὐ­τοὶ προ­σέ­φε­ραν ἀ­νε­κτί­μη­τες ἐ­θνι­κὲς ὑ­πη­ρε­σί­ες σ’ ὅ­λες τὶς πε­ρι­ό­δους τῶν ἀ­γώ­νων τοῦ Ἔ­θνους μας, ἀ­πὸ τὸ­ 1821 ἕ­ως σή­με­ρα. Δι­α­φύ­λα­ξαν ὅ­μως ὡς κό­ρην ὀ­φθαλ­μοῦ τὸν πνευ­μα­τι­κὸ καὶ ἁ­γι­α­στι­κὸ χα­ρα­κτή­ρα τοῦ λει­τουρ­γή­μα­τός τους. Ἀ­πὸ τὸ με­λέ­τη­μά μας Ἡ συμ­βο­λὴ τῶν Στρα­τι­ω­τι­κῶν Ἱ­ε­ρέ­ων στοὺς ἀ­γῶ­νες τοῦ Ἔ­θνους8, στὸ ὁ­ποῖ­ο δη­μο­σι­εύ­ε­ται πρω­το­τύ­πως καὶ ἐ­πι­στο­λὴ στρα­τι­ω­τι­κοῦ ἱ­ε­ρέ­α, ὅ­που ἀ­πο­τυ­πώ­νε­ται - ἔ­στω καὶ ἐ­πι­γραμ­μα­τι­κῶς - ἡ ὀρ­θό­δο­ξη ἱ­ε­ρα­τι­κὴ αὐ­το­συ­νει­δη­σί­α του πε­ρὶ τῆς ἀ­πο­στο­λῆς του ἐν και­ρῷ πο­λέ­μου, ἀν­τι­γρά­φου­με σχε­τι­κῶς:
«Ἀ­πο­στο­λή τους [σ.Σ. τῶν στρα­τι­ω­τι­κῶν ἱ­ε­ρέ­ων] ἦ­ταν νὰ βρε­θοῦν στὴν πρώ­τη γραμ­μὴ τοῦ πυ­ρός, στὸ πλευ­ρὸ τοῦ μα­χο­μέ­νου ποι­μνί­ου τους. Ὄ­χι βε­βαί­ως γιὰ νὰ χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν καὶ αὐ­τοὶ τὰ ὅ­πλα κα­τὰ τῶν ἐ­χθρῶν. Ἀλ­λά, μέ­νον­τας πι­στοὶ στὸν πνευ­μα­τι­κὸ χα­ρα­κτή­ρα τοῦ λει­τουρ­γή­μα­τός τους, νὰ στα­θοῦν ζων­τα­νὰ πα­ρα­δείγ­μα­τα αὐ­τα­παρ­νή­σε­ως καὶ ἐ­θε­λο­θυ­σί­ας, χά­ριν τῆς Πα­τρί­δας καὶ τοῦ προ­κιν­δυ­νεύ­ον­τος ἀ­δελ­φοῦ, ἐ­φαρ­μό­ζον­τας τὸ εὐ­αγ­γε­λι­κό: ”ὁ ποι­μὴν ὁ κα­λὸς τὴν ψυ­χὴν αὐ­τοῦ τί­θη­σιν ὑ­πὲρ τῶν προ­βά­των” (Ἰ­ω. 10,11). Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κὸ πα­ρά­δειγ­μα στρα­τι­ω­τι­κοῦ ἱ­ε­ρέ­α μὲ ἔν­το­νη συ­νεί­δη­ση τοῦ πνευ­μα­τι­κοῦ χα­ρα­κτή­ρα τῆς ἀ­πο­στο­λῆς του στὸ στρά­τευ­μα, σὲ πο­λε­μι­κὴ πε­ρί­ο­δο, εἶ­ναι αὐ­τὸ τοῦ στρα­τι­ω­τι­κοῦ ἱ­ε­ρέ­α Ἀρ­χιμ. Νι­κη­φό­ρου Ρω­μα­νί­δη, ὁ ὁ­ποῖ­ος σὲ ἀ­να­φο­ρά του πρὸς τὴ στρα­τι­ω­τι­κὴ ὑ­πη­ρε­σί­α του μὲ ἡ­με­ρο­μη­νί­α 13 Δε­κεμ­βρί­ου 1837 ὁ­ρι­ο­θε­τεῖ, ἀ­κρο­θι­γῶς, τὴν ἀ­πο­στο­λὴ τοῦ λει­τουρ­γοῦ τοῦ Ὑ­ψί­στου στὸν πό­λε­μο:
“Τὸ ἀν­τι­κεί­με­νον λοι­πὸν ταύ­της (σ.Σ. τῆς ἀ­να­φο­ρᾶς του) ἦ­τον καὶ εἶ­ναι ὅ­τι, ἀ­φ’ οὗ ὑπη­ρε­τῶ ἤ­δη δε­κα­ε­πτὰ ἔ­τη, καὶ διὰ θα­λάσ­σης με­τὰ τοῦ μα­κα­ρί­του Ναυά­ρχου Μι­α­ού­λη, καὶ διὰ ξη­ρᾶς ἐν­νέ­α σχε­δὸν ἔ­τη εἰς τὰ τῆς Γραμ­μῆς Τάγ­μα­τα ἤλ­πι­ζον λοι­πὸν ὅ­τι ἤ­θε­λα ἀν­τα­μει­φθῶ ἀ­να­λό­γως μὲ τὰς πο­λυ­χρο­νί­ους ἐκ­δου­λεύ­σεις μου, κα­θὼς καὶ ἄλ­λοι πα­λαι­οὶ συ­να­γω­νι­σταί μου. Ἀλ­λὰ θε­ω­ρή­σας ὅ­τι κα­τὰ τὸν πε­ρὶ ἱ­ε­ρέ­ων τοῦ στρα­τοῦ δι­ορ­γα­νι­σμὸν δὲν ὑ­πάρ­χει ἀ­νώ­τε­ρος βαθ­μὸς ἀ­πὸ τὸν ὁ­ποῖ­ον κα­τέ­χω, ἐν ᾧ χαί­ρου­σι μά­λι­στα τὸν αὐ­τὸν καὶ οἱ νε­ο­δι­ω­ρι­σθέν­τες Ἱ­ε­ρεῖς. Ἐν ᾧ ἂν ἐ­νηγ­κά­λι­ζον ἰ­δί­αις χερ­σὶ τὰ ὅ­πλα ἐξ ἀρ­χῆς ἤ­θε­λον χαί­ρει βε­βαί­ως ἀ­νώ­τε­ρον βαθ­μὸν κα­θὼς ἄλ­λοι. Πλὴν δὲν εἶ­ναι νο­μί­ζω εὐ­κα­τα­φρό­νη­τον ὅ­τι ἐ­φύ­λα­ξα τὸ Ἱ­ε­ρα­τι­κὸν ἐ­πάγ­γελ­μα, καὶ ἐ­βο­ή­θη­σα τὸν στρα­τὸν λό­γῳ καὶ ἔρ­γῳ πραγ­μα­τι­κῶς, χρη­μα­τί­σας μά­λι­στα εἰς πολ­λὰ Σώ­μα­τα ὡς δι­δά­σκα­λος ἄ­νευ τι­νὸς ἐ­πι­μι­σθί­ου”9».
3ον. Ρυθμίσεις τοῦ Διεθνοῦς Ἀνθρωπιστικοῦ Δικαίου
Τέ­λος, καὶ πέ­ραν τῆς Ὀρ­θο­δό­ξου Ἐκ­κλη­σί­ας, στὸ χῶ­ρο τοῦ δι­ε­θνοῦς Ἀν­θρω­πι­στι­κοῦ Δι­καί­ου, ἀ­πο­τε­λεῖ θε­με­λι­ώ­δη θέ­ση καὶ κα­τά­κτη­ση, ἡ κα­το­χύ­ρω­ση τοῦ ἀν­θρω­πι­στι­κοῦ καὶ πνευ­μα­τι­κοῦ ρό­λου τῶν θρη­σκευ­τι­κῶν λει­τουρ­γῶν ὅ­λων τῶν γνω­στῶν θρη­σκει­ῶν, σὲ πε­ρι­ό­δους ἐ­νό­πλων συρ­ρά­ξε­ων. Οἱ Συμ­βά­σεις Γε­νεύ­ης καὶ Χά­γης, ποὺ ρυθ­μί­ζουν τὸ δί­και­ο τοῦ πο­λέ­μου ἢ τῶν ἐ­νό­πλων συρ­ρά­ξε­ων, κα­τα­τάσ­σουν τοὺς θρη­σκευ­τι­κοὺς λει­τουρ­γοὺς στὴν κα­τη­γο­ρί­α τῶν ἀ­μά­χων, τοὺς προ­στα­τεύ­ουν ἀ­πὸ τὴν αἰχ­μα­λω­σί­α καὶ τοὺς πα­ρέ­χουν κά­θε κά­λυ­ψη γιὰ τὴν ἀ­κώ­λυ­τη ἐκ­πλή­ρω­ση τῆς ἀ­πο­στο­λῆς τους. Ἔ­τσι, στὰ σχε­τι­κὰ κεί­με­να τῶν Συμ­βά­σε­ων10, διαβάζου­με:
«Μέ­λη τῶν ἐ­νό­πλων δυ­νά­με­ων ἑ­νὸς ἐμ­πο­λέ­μου μέ­ρους εἶ­ναι μά­χι­μοι, δη­λα­δή, ἔ­χουν τὸ δι­καί­ω­μα νὰ συμ­με­τέ­χουν ἀ­π’ εὐ­θεί­ας σὲ ἐ­χθρο­πρα­ξί­ες, ἐ­κτὸς τοῦ ἰ­α­τρι­κοῦ προ­σω­πι­κοῦ καὶ τῶν στρα­τι­ω­τι­κῶν ἱ­ε­ρέ­ων ποὺ κα­λύ­πτον­ται ἀ­πὸ τὸ ἄρ­θρο 33 τῆς Τρί­της Σύμ­βα­σης»11.
«Τὸ ἰ­α­τρι­κὸ καὶ θρη­σκευ­τι­κὸ προ­σω­πι­κὸ θὰ τυγ­χά­νει σε­βα­σμοῦ καὶ προ­στα­σί­ας καὶ θὰ τοῦ πα­ρέ­χε­ται ὅ­λη ἡ δι­α­θέ­σι­μη συν­δρο­μὴ γιὰ τὴν ἐ­κτέ­λε­ση τῶν κα­θη­κόν­των του. Δὲν θὰ ἀ­ξα­ναγ­κά­ζε­ται νὰ ἐ­πι­τε­λεῖ ἔρ­γα, ποὺ δὲν θὰ εἶ­ναι συμ­βα­τὰ μὲ τὴν ἀν­θρω­πι­στι­κὴ ἀ­πο­στο­λή του»12.
Οἱ ἀρ­χὲς αὐ­τὲς ἔ­χουν υἱ­ο­θε­τη­θεῖ ἀ­πὸ ὅ­λα σχε­δὸν τὰ Κρά­τη - μέ­λη τοῦ ΟΗΕ, καὶ ἔ­χουν ἀ­πο­τυ­πω­θεῖ καὶ στοὺς στρα­τι­ω­τι­κοὺς κα­νο­νι­σμούς, ποὺ δι­έ­πουν τὴ λει­τουρ­γί­α τῶν θρη­σκευ­τι­κῶν ὑ­πη­ρε­σι­ῶν τῶν Ἐ­νό­πλων Δυ­νά­με­ών τους. Ἔ­τσι, ὡς πα­ρά­δειγ­μα, ἀν­τι­γρά­φου­με ἀ­πὸ τὸν κα­νο­νι­σμὸ τῆς Ἀ­με­ρι­κα­νι­κῆς Θρη­σκευ­τι­κῆς Ὑ­πη­ρε­σί­ας τῶν Ε.Δ., σὲ δι­κή μας ἀ­πό­δο­ση: «Οἱ στρα­τι­ω­τι­κοὶ ἱ­ε­ρεῖς δὲν ἐ­πι­τρέ­πε­ται­ νὰ φέ­ρουν ὅ­πλα. Οἱ συμ­βά­σεις Γε­νεύ­ης καὶ Χά­γης, τὸ ἐ­θι­μι­κὸ καὶ Δι­ε­θνὲς Δί­και­ο πα­ρέ­χουν στὸν ἱ­ε­ρέ­α τὴν ἰ­δι­ό­τη­τα τοῦ ἀ­μά­χου. Σὲ πε­ρί­πτω­ση αἰχ­μα­λω­σί­ας του ἀ­πὸ ἐ­χθρι­κὲς δυ­νά­μεις (ἢ κα­τα­κρα­τοῦ­σες δυ­νά­μεις), ὁ στρα­τι­ω­τι­κὸς ἱ­ε­ρέ­ας δὲ θε­ω­ρεῖ­ται αἰχ­μά­λω­τος πο­λέ­μου (POW), ἀλ­λὰ ἐ­πι­στρα­τεύ­ε­ται γιὰ τὸ μο­να­δι­κὸ σκο­πὸ τῆς ποι­μαν­τι­κῆς καὶ πνευ­μα­τι­κῆς δι­α­κο­νί­ας τῶν αἰχ­μα­λώ­των πο­λέ­μου, ποὺ ἔ­χουν συλ­λη­φθεῖ ἀ­πὸ τὶς κα­τα­κρα­τοῦ­σες δυ­νά­μεις»13.
Κα­τό­πιν τού­των, κα­τα­κλεί­ου­με τὴν Πα­ρέκ­βα­σή μας, ἀ­φοῦ θε­ω­ροῦ­με ὅ­τι τὰ πα­ρα­τε­θέν­τα στοι­χεῖ­α ὁ­μι­λοῦν μὲ τὸν πλέ­ον πει­στι­κὸ τρό­πο ὑ­πὲρ τοῦ μὴ δυ­να­τοῦ τῆς ἁ­γι­ο­ποι­ή­σε­ως τῶν προ­α­να­φερ­θέν­των ἡ­ρω­ϊ­κῶς πε­σόν­των ἐ­νό­πλων κλη­ρι­κῶν ἐξ ἐ­πό­ψε­ως Κα­νο­νι­κοῦ Δι­καί­ου τῆς Ὀρ­θο­δό­ξου Ἀ­να­το­λι­κῆς Ἐκ­κλη­σί­ας.

1 Βλ. Μ. ΦΑΡΑΝΤΟΥ, «Οἱ ἅγιοι ἐθνομάρτυτες: πρότασις ἁγιοποιήσεως τοῦ Διάκου καὶ ἄλλων κληρικῶν» Ο.Τ., 1405 (2001) 1, 4· τοῦ ἰδίου, «Πότε ἐπιτρέπεται ὁ φόνος ἐν πολέμῳ», Ο.Τ., 1439 (2001) 1, 5· τοῦ ἰδίου, «Ὁ ἱερο-εθνο-μάρτυς ἐπίσκοπος Σαλώνων Ἠσαΐας (1ον)», Ο.Τ., 1442 (2002) 3, 4· τοῦ ἰδίου, ««Ὁ ἱερο-εθνο-μάρτυς ἐπίσκοπος Σαλώνων Ἠσαΐας (2ον)», Ο.Τ., 1443 (2002) 3, 4.
2 Βλ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΜΠΑΡΟΥΣΗ, Ἀρχιμανδρίτου, «Ὁ φόνος ἐν πολέμῳ καὶ ἡ παρ’ ἡμῖν Ἱερωσύνη» Ο.Τ., 1434 (2001) 4· τοῦ ἰδίου, «Ὁ φόνος ἐν πολέμῳ καὶ ἡ παρ’ ἡμῖν Ἱερωσύνη: ἀπάντησις εἰς τὸν καθηγητὴν κ. Μ. Φαράντον (1ον)», Ο.Τ., 1444 (2002) 3, 4· τοῦ ἰδίου, ««Ὁ φόνος ἐν πολέμῳ καὶ ἡ παρ’ ἡμῖν Ἱερωσύνη: ἀπάντησις εἰς τὸν καθηγητὴν κ. Μ. Φαράντον (2ον)», Ο.Τ., 1445 (2002) 3, 4.
3 Ὡς θεολογικὰ ζητήματα ἐννοοῦμε κυρίως τὸ κατὰ πόσον εἶναι ἐπιτρεπτὸ ἐξ ἐπόψεως Κανονικοῦ Δικαίου τῆς Ὀθροδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας ἡ ἀναγνώριση ὡς ἁγίων κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι κατά τὴ διάρκεια ἐθνικῶν ἀγώνων ἔλαβαν ὅπλα, συμμετεῖχαν ἐνεργὰ σὲ μάχες καὶ εἴτε ἔπεσαν στὸ πολεμικὸ πεδίο μαχόμενοι, εἴτε μαρτύρησαν ὑπὲρ πατρίδος στὰ χέρια τοῦ ἐχθροῦ.
4 Ἔκδ. «Ἡ Περιστερά-Κ. Μ. Γρηγόρη», ἐν Ἀθήναις 1963.
5 Αὐτόθι, σελ. 42.
6 Αὐτόθι, σελ. 39.
7 Αὐτόθι, σσ. 43,44,45.
8 Βλέπε στὶς σσ. 559-582 τοῦ παρόντος τόμου.
9 ΓΑΚ/ΟΘΩΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ/ΒΧΧV2/Φ.218, α.ἀ. ἐγ­γρά­φου 162.
10Βλ. ἔκδοση ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΠΕΡΡΑΚΗ-ΜΑΡΙΑΣ-ΝΤΑΝΙΕΛΛΑΣ ΜΑΡΟΥ­ΔΑ, Ἔνοπλες Συρράξεις καὶ Διεθνὲς Ἀνθρωπιστικὸ Δίκαιο - Κείμενα Διεθνοῦς Πρακτικῆς, Ἀθήνα – Κομοτηνὴ 2001.
11 Αὐτόθι, σ. 240 (Πρωτόκολλο Ι Γενεύης 1977, Τμῆμα ΙΙ, Καθεστὼς Μαχίμων καὶ Αἰχμαλώτων Πολέμων, Ἄρθρον 43ον-Ἔνοπλες δυνάμεις). Τὸ δὲ ἄρθρο 33 τῆς Τρίτης Συμβάσεως ἔχει ὡς ἑξῆς: «Τὰ μέ­λη τοῦ ὑ­γει­ο­νο­μι­κοῦ καὶ θρη­σκευ­τι­κοῦ προ­σω­πι­κοῦ, τὰ εἰς δι­ά­θε­σιν τῆς κα­τα­κρα­τού­σης Δυ­νά­με­ως πρὸς πε­ρί­θαλ­ψιν τῶν αἰχ­μα­λώ­των πο­λέ­μου δὲ θὰ θε­ω­ροῦν­ται αἰχ­μά­λω­τοι πο­λέ­μου. Οὐ­χ’ ἧτ­τον θὰ ἀ­πο­λαύ­ουν του­λά­χι­στον πάν­των των πλε­ο­νε­κτη­μά­των καὶ τῆς προ­στα­σί­ας τῆς πα­ρού­σης Συμ­βά­σε­ως, ὡς καὶ πα­σῶν τῶν εὐ­κο­λι­ῶν τῶν ἀ­ναγ­καί­ων ἵ­να δυ­νη­θοῦν νὰ προ­σφέ­ρουν τὰς ἰ­α­τρι­κάς των ὑ­πη­ρε­σί­ας καὶ τὴν θρη­σκευ­τι­κήν των ἀ­ρω­γὴν εἰς τοὺς αἰχ­μα­λώ­τους πο­λέ­μου. Θὰ ἐ­ξα­κο­λου­θή­σουν νὰ ἀ­σκοῦν, ἐν­τὸς τοῦ πλαι­σί­ου τῶν νό­μων καὶ στρα­τι­ω­τι­κῶν κα­νο­νι­σμῶν τῆς κα­τα­κρα­τού­σης Δυ­νά­με­ως, ὑ­πὸ τὴν αἰ­γί­δα τῶν ἁρ­μο­δί­ων αὐ­τῆς ὑ­πη­ρε­σι­ῶν καὶ συμ­φώ­νως πρὸς τὴν ἐ­παγ­γελ­μα­τι­κήν των συ­νεί­δη­σιν, τὰ ἰ­α­τρι­κὰ ἢ πνευ­μα­τι­κά των κα­θή­κον­τα ὑ­πὲρ τῶν αἰχ­μα­λώ­των πο­λέ­μου, τῶν ἀ­νη­κόν­των κα­τὰ προ­τί­μη­σιν εἰς τὰς ἐ­νό­πλους δυ­νά­μεις εἰς τὰς ὁ­ποί­ας καὶ αὐ­τοὶ ἀ­νή­κουν...» (Σύμ­βα­ση ΙΙΙ Γε­νεύ­ης 1949, Κε­φά­λαι­ον 4ον, Ἰ­α­τρι­κὸν καὶ Θρη­σκευ­τι­κὸν Προ­σω­πι­κὸν Κρα­τη­θὲν πρὸς Πε­ρί­θαλ­ψιν τῶν Αἰχ­μα­λώ­των Πο­λέ­μου, Ἄρ­θρον 33ον, αὐ­τό­θι, σ. 93).
12 Αὐ­τό­θι, σ. 297 (Πρω­τό­κολ­λο II Γε­νεύ­ης 1977, Μέ­ρος ΙΙΙ, Ἄρ­θρον 9ον, Προ­στα­σί­α ἰ­α­τρι­κοῦ καὶ θρη­σκευ­τι­κοῦ προ­σω­πι­κοῦ).
13 RB1-1, Unit Ministry Team Handbook, Department of the Army, 1990.