χαρμολύπη

Για πολλούς, αν όχι για τους περισσότερους από τους ορθοδόξους χριστιανούς, η Μεγάλη Σαρακοστή αποτελείται από ένα περιορισμένο αριθμό από τυπικούς κανόνες και διατάξεις όπου κυρίως επικρατεί το αρνητικό στοιχείο, όπως είναι: αποχή από ορισμένα φαγητά, απαγόρευση της ψυχαγωγίας, του χορού και ίσως κάθε θεάματος… Οσ κοπός της μεγάλης Σαρακοστής δεν είναι να μας επιβάλλει πιεστικά μερικές τυπικές υποχρεώσεις, αλλά να “μαλακώσει” την καρδιά μας τόσο ώστε να μπορεί να ανοιχτεί στις πραγματικότητες του πνεύματος, ν΄ αποκτήσει την εμπειρία της κρυμμένης “πείνας και δίψας” για επικοινωνία με τον Θεό. Αυτή η “ατμόσφαιρα” της μεγάλης Σαρακοστής, αυτή η ανεπανάληπτη”κατάσταση του νου” δημιουργείται βασικά με τη λατρεία, με τις ποικίλες εναλλαγές που παρουσιάζονται στη λειτουργική ζωήαυτής της περιόδου…

Όταν κάποιος μπει στην Εκκλησία όσο διαρκούν οι ακολουθίες της Μ. Σαρακοστής, σχεδόν αμέσως θα καταλάβει μια κάπως αντιφατική έκφραση. Από τη μια μεριά, μια κάποια ήρεμη θλίψη διαποτίζει την ακολουθία: τα άμφια είναι σκούρα, οι ακολουθίες διαρκούν περισσότερο απ΄ ό,τι συνήθως και είναι πιο μονότονες, σχεδόν δεν υπάρχει κίνηση. Τα αναγνώσματα και οι ψαλμοί εναλλάσσονται, αλλά παρ΄ όαλ αυτά φαίνεται σα να μη “συμβαίνει” τίποτε. Σε τακτά διαστήματα ο ιερέας βγαίνει από το ιερό και λέει πάντοτε την ίδια σύντομη ευχή και όλο το εκκλησίασμα συνοδεύει κάθε αίτηση αυτής της προσευχής με μετάνοιες. Έτσι, για αρκετή ώρα στεκόμαστε σ΄ αυτή τη μονοτονία, σ΄ αυτή την ήρεμη θλίψη.

Αλλά ακτόπιν αρχίζουμε να νιώθουμε ότι ακριβώς αυτή η παράταση και η μονοτονία μας χρειάζεται αν θέλουμε να αποκτήσουμε εμπειρία από την κρυμμένη, και κατ΄ αρχήν απαρατήρητη, “επίδραση” της ακολουθίας. Σιγά σιγά αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ή μάλλον να αισθανόμαστε ότι αυτή η θλίψη στην πραγματικότητα είναι “ευθυμία”, ότι μια μυστηριώδηε μεταμόρφωση πρόκειται να γίνει μέσα μας… Όλα όσα μας φαίνονται υπερβολικά σημαντικά ώστε να γεμίζουν το μυαλό μας, όλη αυτή η κατάσταση αγωνίας που μας έγινε ουσιαστικά δεύτερη φύση, εξαφανίζονται κι αρχίζουμε να νιώθουμε ελεύθεροι, ανάλαφροι, και ευτυχισμένοι… Έτσι, όσο βιώνουμε αυτή τη μυστηριώδη ελευθερία, όσο γινόμαστε “ανάλαφροι και ειρηνικοί”, η μονοτονία και η θλίψη των ακολουθιών αποκτούν μια καινούργια σημασία, μεταμορφώνονται. Μια εσωτερική ομορφιά τις φωτίζει σαν την πρωϊνή ηλιαχτίδα που, ενώ ακόμα στην κοιλάδα είναι σκοτάδι, στις βουνοκορφές αρχίζει να φωτίζει.

“ΧΑΡΜΟΛΥΠΗ” είναι: η θλίψη για την εξορία μου, για την καταστροφή που έχω κάνει στη ζωή μου, είναι η χαρά για την παρουσία του Θεού και τη συγγνώμη Του, η χαρά για την ξαναγεννημένη επιθυμία για τον Θεό, η ειρήνη από την επιστροφή στο σπίτι. Αυτή ακριβώς είναι η ατμόσφαιρα της λατρείας στην περίοδο της μεγάλης Σαρακοστής. Τέτοια είναι η πρώτη και γενική επίδρασή της στην ψυχή μου.

(Από το βιβλίο του μακαριστού π. Αλεξάνδρου Σμέμαν “Μεγάλη Σαρακοστή, πορεία προς το Πάσχα”, εκδ. Ακρίτας 1981)